ابعاد وجودی، معرفتی و زبانی الاهیات سلبی دیونوسیوس مجعول

Authors

امیر نصری استادیار گروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبایی

عطیه کشتکاران دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفة دین، دانشگاه علامه طباطبایی

Abstract:

الاهیات سلبی پاسخی به پرسش از چگونگی سخن‌گفتن از ذات خداوند و امکان شناخت وی است که به صورت سلب زبانی نمود می‌یابد و از سه بُعد وجودی، معرفتی و زبانی قابل بررسی است. دیونوسیوس مجعول فیلسوف و عارف مسیحی اوایل قرون وسطی است که الاهیات سلبی وی تأثیر بسیاری بر عارفان پس از خود داشته است. شیوة الاهیاتی وی متشکل از چهار مرحله است: 1. ایجابی، که با حرکت نزولی از صفات کلی و انتزاعی امر متعالی آن‌ها را به مخلوقات متصف می‌کند؛ 2. سلبی، که در سیری صعودی به تنزیه خداوند از صفات و مفاهیم می‌پردازد؛ 3. تفضیلی، که با سلبِ سلب منکر صفات ایجابی و هم سلبی از خداوند می‌شود؛ 4. عرفانی، که سخن‌گفتن از خداوند را در سکوت و زبان را از بیان امر الوهی عاجز می‌داند. هر کدام از این مراحل بر اساس یکی از ابعاد الاهیات سلبی بنا شده‌اند و به سبب اشکالی منجر به مرحلة بعد می‌شوند. در شیوة ایجابی با مبنایی وجودی و هستی‌شناسانه می‌آغازد و به علت مشکل معرفتی پیش‌آمده و تقید خداوند، به مرحلة سلبی روی می‌آورد. مرحلة سلبی نیز منجر به انتساب صفاتِ متضادِ سلب ‌شده و تعین و تقید خداوند می‌شود؛ لذا وی روش تفضیلی را در پیش می‌گیرد. در شیوة تفضیلی سلب توأمان صفات ایجابی و سلبی نوعی از آشفتگی زبانی را به‌وجود می‌آورد که راه‌کار دیونوسیوس در‌نهایت شیوة عرفانی و بیان عجز زبان از توصیف خداوند است.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

کلام سلبی نزد دیونیسیوس مجعول

یکی از موضوعات مهم فلسفة دین بحث از زبان دین و کلامی است که با آن می توان از خداوندسخن گفت. طرح این موضوع در کتب کلامی و عرفانی به دورانی بسیار پیش از طرح آن در فلسفةدین نوین باز می گردد. دیونیسیوس مجعول از جمله متقدمانی است که بحث زبان دین را بسیارنظام مند در مجموعه آثار خود مطرح کرده است. دیونیسیوس در سخن گفتن از خداوند و توصیفاو کلام سلبی را به کلام ایجابی ترجیح می دهد. به عقیده دیونیسیوس زب...

full text

الاهیات سلبی نزد ابن میمون

الاهیات سلبی به نظام الاهیاتی گفته می‌شود که در بیان معرفت ما از خداوند، از عبارات سلبی استفاده می‌کند. در مقابل آن الاهیات ایجابی قرار دارد که برای توصیف خداوند بر عبارات ایجابی و مثبت تأکید می‌کند. الاهیات سلبی بر مبنای موضوعاتی همچون دسترس‌ناپذیری و تنزیه و تعالی خداوند، تنزیه و دسترس‌ناپذیری و نیز عدم امکان شناخت پروردگار، قرار دارد. براساس این دیدگاه، خداوند از همة کیفیات و صفاتی که دربارة...

full text

بررسی دلایل وجودشناختی الاهیات سلبی

طرفداران الاهیات سلبی در بعد وجودشناختی آن، بر دلایلی چون وحدت و بساطت مطلقه‌ی ذات، نفی تشبیه، حد و ماهیت نداشتن ذات خدای متعال، عدم تعین و تناهی او تأکید میکنند. این دلایل بر مبنای الاهیات ایجابی، با نقدهایی چون عدم تنافی صفات با وحدت و بساطت ذات، عدم تنافی توصیف با تنزیه، عدم تلازم میان صفت داشتن و حد داشتن، تعارض ذات مطلق و بی‌تعین با خدای ادیان و خلط میان معرفت اجمالی و تفصیلی مواجه است. د...

full text